– en er ruimte komt voor heling
Daar stond ik dan, voor de deur van de praktijk.
Lekker op tijd, zoals altijd. Even landen, de ruimte voorbereiden. Stoelen klaarzetten, kaarsen aan. Ademhalen. Stil worden.
Voor ik mijn telefoon uitzet, lees ik nog even mijn berichten. Twee afmeldingen.
En hoewel ik het begrijp — mensen zijn druk, ziek, oververmoeid — voel ik het toch.
Een steek. Alsof iets in mij zegt: Zie je wel, het ligt aan jou.
Mijn moederwond bloedt even.
Ik adem door. Zet geen zes, maar vier stoelen neer.
Ik mediteer, pak mijn drum, stem af.
En ik voel al: het komt goed vanavond. Misschien komt het wel precies zoals het moet.
En dat klopt. Want die avond ontvouwt zich iets bijzonders.
Drie vrouwen die elk op hun eigen manier hun plek innemen.
Vrouwen die durven zakken in het niet-weten, in wat pijn doet.
Er wordt gevoeld, geschreeuwd, gedanst, gerust.
Er wordt oud zeer aangeraakt — én zachtjes losgelaten.
Wat in eerste instantie voelde als een afwijzing, bleek een ingang.
Juist doordat iets ouds in mij geraakt werd, kon ik zelf ook weer iets doorvoelen.
En ontstond er meer ruimte. Voor mij. Voor hen. Voor de vrouwen vóór en na ons.
De moederwond
De moederwond is een diepe, vaak stille pijn. Ze ontstaat wanneer je als dochter niet volledig gezien of ontvangen bent in wie je bent.
Niet omdat je moeder niet van je hield — vaak juist wél — maar omdat zij haar eigen pijn en patronen meedroeg. Omdat ook zij niet alles kon geven wat je nodig had.
En zo wordt de wond onbedoeld doorgegeven, generatie op generatie.
Een gevoeligheid voor afwijzing, het gevoel je te moeten aanpassen, of de overtuiging dat je eerst iets moet verdienen voor je mag rusten of ontvangen.
In systemisch werk, in opstellingen, nodigen we uit om hiernaar te kijken.
Niet met oordeel, maar met mildheid.
Niet om schuldigen aan te wijzen, maar om ruimte te maken.
Voor wat gevoeld mag worden. Voor dat wat lang stil moest blijven.
Op zo’n avond gebeurt dat niet groots of dramatisch, maar juist in de kleinheid.
In een blik. Een aanraking. Een beweging.
In de stilte waarin alles er even mag zijn.
Na de zomer
In september begin ik weer met opstellingsavonden en -dagen.
Ruimte om te voelen, te vertragen, en te werken met wat gezien wil worden — in jezelf, en in de lijn van waar je uit voortkomt.
Ook speelt er een verlangen om een weekendretraite te organiseren voor vrouwen.
Een intieme plek om samen te zakken. Te delen, helen en vieren.
Ver weg van moeten, dichtbij jezelf.
Ben je nieuwsgierig? Hou dan vooral mijn website in de gaten.
Voor nu wens ik je een zachte, voedende zomer.
Fijne vakantie.
Eros en ik: van overleven naar leven
Er zijn van die woorden waar je huid een beetje van gaat jeuken. Voor mij was dat woord EROS. Alleen het horen ervan riep al ongemak op. Te groot, te intens, te dichtbij. In mijn hoofd stond het gelijk aan seks, en eerlijk gezegd… dat onderwerp duwde ik liever een beetje weg. Teveel pijn. Teveel angst. Teveel verleden. Maar zoals dat gaat met alles wat je wegduwt: het klopt op een dag gewoon weer aan.
Pas veel later begreep ik dat Eros niet (alleen) over seksualiteit gaat. Eros staat voor levensenergie. Voor de kracht die je in beweging zet, je creativiteit aanwakkert, je laat léven in plaats van overleven. En laat dat laatste nou net mijn specialiteit zijn geweest. Overleven. In mijn hoofd. In mijn veilige, ingeklapte wereld. Ik had mijn energie jarenlang naar binnen gekeerd – keurig opgeborgen achter angst en controle. Want daar voelde ik me veilig. Leven met de rem erop. Niet te wild, niet te vrij, niet te veel. Want wat als…?
Adem in, adem uit… en huil maar
Aan mijn vervolgopleiding, Ambacht van het Hart begon ik nog steeds met één oog dicht, maar wel nieuwsgierig. Tijdens een ademoefening – die veel meer was dan gewoon een beetje puffen en zuchten – gebeurde het. Ik werd geraakt op een laag die ik lang had genegeerd. Mijn angst. Mijn eenzaamheid.
En niet zomaar eenzaamheid, maar de rauwe, bodemloze variant. Het soort dat je stil maakt. Dat je lijf laat trillen. Het soort dat je jarenlang met je meedraagt zonder het echt te voelen. En ineens voelde ik het echt. De eenzaamheid die ik had weggestopt, bleek geen vijand te zijn. Het was een bron van mijn levensenergie.
Ik wist het toen nog niet, maar Eros had zich al lang met mij bemoeid.
Aan het eind van die opleiding gaf Mirjam me een advies. “Misschien is de vervolgopleiding Eros in begeleiding iets voor jou.”
Ik lachte. Zenuwachtig. Ongemakkelijk. Met alles in mij riep ik “NEE”. Alleen het idee al, ik kon het niet aan.
Maar zoals dat vaker gaat met goede adviezen: ze blijven hangen. Niet opdringerig, maar net hard genoeg om af en toe even te fluisteren: “En… hoe zit het nu?” Toen wist ik het nog niet, maar nu wel. Mijn nee was geen definitieve nee. Het was een nu-nog-niet.
Vier jaar Phoenix opleidingen en heel wat innerlijke avonturen verder…
In de afgelopen vier jaar Phoenix opleidingen is er veel veranderd. Ik ben mezelf anders gaan zien. Niet alleen als overlever, maar als mens met kracht. Als vrouw met talent. Als begeleider met iets te geven. Ik heb mogen werken met groepen, met individuen, met verschillende thema’s. En steeds weer merkte ik: ik werk met Eros. Zelfs als ik het niet van plan ben. Juist dan.
Ik werk met aandacht. Met aanraking. Met adem. Met verbinding. Het begon me op te vallen: in de mooiste momenten van begeleiding gebeurde er iets wat ik eerder niet kon benoemen. Het was levendigheid. Stroming. Diepe aanwezigheid. En ja – Eros.
Vrouwen, bossen en een boek
Toen ik eenmaal durfde toe te geven dat Eros zich wél thuis voelde in mijn werk, ging er een wereld open. Ik gaf een workshop een vrouwencirkel rondom het thema Eros. We doken niet in de diepe krochten van seksuele trauma’s (al mocht dat er zijn), maar we bewogen. Ademden. Voelden. Lachten. Huilden. Er kwam zachtheid en kracht, tegelijk. En het voelde zó kloppend.
Daarna volgden nog meer ervaringen die me bevestigden: dit is mijn pad. Zoals het bosbaden, waarbij ik mediteer met de seizoenen. Met de geur van natte aarde, de wind op mijn huid, het geritsel van bladeren als begeleiding. Of de contactcirkels waarin we samenkomen zonder doel behalve écht aanwezig zijn.
Alles voelde als thuiskomen in een taal die ik altijd al sprak, maar nooit echt had leren lezen.
En net op het moment dat ik dacht: “Misschien moet ik het tóch maar doen, die opleiding”, kreeg ik het boek: Eros in begeleiding. (uitgave Phoenix Opleidingen 2025 geschreven door Morten Hjort en Joke Goudswaard)
Eros is de levenskracht die je op gang brengt. De fluistering die je wakker maakt op momenten dat je liever blijft slapen. Het verlangen dat je richting geeft, zelfs als je hoofd roept dat het onzin is. Eros leeft in je creativiteit, je aanrakingen, je blik, je adem, je honger naar verbinding. Eros zit in het JA zeggen tegen jezelf, ook als je het spannend vindt.
Voor mij is Eros inmiddels iets heel concreets. Het is in de manier waarop ik met mijn zoon knuffel. In het schrijven van deze blog. In de sessies waarin ik met iemand in stilte zit en alles voel, zonder dat er één woord gezegd hoeft te worden. Het is het leven zelf – ongefilterd en echt.
Ik heb besloten dat ik me in 2026 ga inschrijven voor de opleiding Eros in begeleiding. Niet omdat ik het nu “moet leren” – maar omdat ik wil verdiepen. Verbinden. Nog meer thuiskomen in mezelf als vrouw, als begeleider, als mens.
Ik ben niet meer bang voor mijn eenzaamheid. Sterker nog: ik weet dat daar mijn kracht woont. Ik weet inmiddels dat ik iets te geven heb, juist omdat ik daar ben geweest. En Eros? Die loopt inmiddels niet meer achter me aan te dringen, maar naast me. Rustig. Vol vertrouwen. Soms zachtjes, soms vurig, maar altijd aanwezig.
Ik kijk ernaar uit met nieuwsgierigheid en vol verwachting. En ja, misschien zelfs een beetje opwinding. Want wat er ook komt, ik weet dat ik het aankan. Mijn lijf zegt niet meer nee. Het zegt: nu wel.
Slotgedachte
We zijn zo gewend om alles wat ongemakkelijk is weg te duwen. Angst, eenzaamheid, verlangen. Maar juist daar ligt vaak de sleutel. Eros vraagt niet om perfectie, maar om aanwezigheid. Om durven voelen. Durven volgen wat je lijf en hart je fluisteren, zelfs als je hoofd het niet snapt.
Dus als jij ergens in jezelf een stemmetje hoort dat zegt: hier zit meer, luister dan eens. Misschien is het Eros die roept. Niet om je te overspoelen, maar om je wakker te maken.
En geloof me – wakker zijn is stukken leuker dan overleven.
Wat ik van jou als begeleider kan leren,
is hoe je valt en weer opstaat,
en weer durft te vallen,
en opnieuw opstaat.
En dat vallen niet het einde van de wereld is.
Het was een ogenschijnlijk eenvoudige opdracht tijdens onze opleiding Ambacht van het Hart: schrijf een korte tekst voor een medestudent, beginnend met de zin “Wat ik van jou kan leren.” Maar meteen bij het lezen van deze tekst kwam er iets in mij in opstand. Heb ik daar een keus in?
De waarheid is: ja, ik val. Soms letterlijk, vaker figuurlijk. En soms, als ik heel eerlijk ben, word ik gewoon omgeduwd. Dan is het niet mijn eigen wankel evenwicht, maar een trigger van buitenaf die mij uit balans brengt. Toch is de vraag die ik mezelf stel niet wie of wat mij omduwt, maar: kan ik mezelf weer overeind krijgen?
Ergens, diep in mijn jeugd, heb ik een besluit genomen. Niet bewust, niet hardop, maar wel krachtig en levensbepalend. Ik ben niet goed genoeg. Het was geen rationele conclusie, maar een gevoel dat langzaam in mijn systeem sloop, als gevolg van wat ik ervaarde. Ik leerde mezelf klein maken, onzichtbaar houden. En als ik viel, bleef ik liggen. Niet uit onwil, maar omdat ik hoopte dat iemand mij zou komen ophalen.
Die iemand kwam zelden.
Dus ben ik zelf maar opgestaan. Niet moedig, niet sterk, maar omdat er geen andere keus was. En op een dag wist ik: als niemand mij komt halen, dan haal ik mezelf maar op. Zo begon mijn oefening in vallen en opstaan. Niet als een heldhaftig pad, maar als een noodzakelijk overlevingsmechanisme.
In mijn systeem van herkomst – mijn familie – werd er niet gepraat over vallen. Laat staan over weer opstaan. Alles ging tussen de regels door. Verdriet werd weggelachen. Falen werd genegeerd. Als je viel, dan keek niemand echt. Je krabbelde maar weer op, deed alsof er niets was gebeurd en ging door. Wat je voelde, daar kon men niets mee.
Tot ik kennismaakte met familieopstellingen. Daar vielen ineens de kwartjes. Of beter gezegd: daar viel ík opnieuw – maar nu bewust, in de bedding van een groep die keek, zag en aanwezig bleef. In een opstelling werd zichtbaar dat ik al mijn hele leven bezig was met ‘het goed doen’, voor iedereen. Mijn vallen zag ik als falen, niet als onderdeel van het leven. Tot ik leerde kijken met andere ogen.
Vallen hoort bij het leven. Maar het vraagt moed om te vallen in het bijzijn van anderen. Om zichtbaar te zijn in je kwetsbaarheid. Om te laten zien dat je het even niet weet, dat je je even niet staande kunt houden.
En dat is precies wat ik je kan leren. Niet dat jij niet valt – integendeel – maar hoe jij omgaat met het vallen. Dat je er niet in blijft liggen. Dat je jezelf weer verzamelt, je opricht en opnieuw begint. Niet met grote stappen of een groots gebaar, maar met aanwezigheid. Met aandacht. En soms ook gewoon met humor.
Vallen is geen teken van zwakte. En opstaan is geen heldendaad. Het is simpelweg: mens zijn en persoonlijk leiderschap nemen. En juist in de ontmoeting met de ander, in de groep, leer ik je dat opnieuw. Want waar je eerst dacht dat je alleen viel, laat ik je zien dat we allemaal vallen. Alleen doen we dat vaak in stilte, of achter gesloten deuren.
In de veilige ruimte van de workshop kijken we samen naar onze patronen. Hoe reageer jij op tegenslag? Kun je hulp vragen? Durf je je te laten zien als je het even niet meer weet? En wat gebeurt er dan in jou?
Soms, als jij vertelt over jouw proces, herken ik mezelf. In jouw worsteling, jouw val, jouw kleine of grote opstaan. En soms is het andersom. Dan zie jij iets in mij wat ik zelf nog niet zie. En dat is misschien wel het grootste geschenk van deze workshops: dat we elkaar spiegelen, dragen, confronteren – en daardoor helpen groeien.
Er is iets magisch aan het samen kijken naar wat ons drijft en tegenhoudt. Of dat nu in een opstelling is, of in een deelronde na een oefening. In de groep ontstaat een bedding waarin je niet meer alles alleen hoef te doen. Waar je gezien wordt en welkom bent.
Soms nog wil een oud patroon je doen geloven dat je het allemaal alleen moet kunnen. Dat je sterk moet zijn. Maar de kracht zit niet in nooit vallen. Het zit in het erkennen dat je valt. En in het durven vragen: “Wil jij even bij me zitten tot ik weer op kan staan?”
Dat vraagt oefening. En lef. En vertrouwen. En dat leer ik jou in een van mijn workshops. Ervaar de kracht van samen want:
Wat ik jou kan leren,
is niet alleen hoe je valt
Maar hoe je jezelf de ruimte geeft om even te blijven liggen,
om adem te halen,
om te voelen waar het pijn doet –
en dan weer op te staan,
zonder oordeel.
Soms geef je toe aan een ingeving op het moment dat je het niet verwacht. Via mijn aanmelding voor de workshop: ubu maken bij Atelier Veer kwam ik terecht in haar winkeltje vol met Yoni hangertjes. Een speciale Yoni trok mijn aandacht. hoe ik ook bewondering had voor de andere kleurrijke Yoni’s. Besloot ik in een kort moment deze te bestellen. Ik mocht haar vanmiddag komen ophalen. Vera vertelde me dat dit een hele krachtige Yoni was en al heel lang in haar bezit was. Nu heeft ze haar thuis gevonden. Mijn hanger is vernoemd naar de Ierse Godin Morrigan. Godin van het sterven, het lot en oorlog en gerechtigheid, moed en lef. En wordt bijgestaan door een raaf. Het is een krachtige naam maar een mooie zachte gesloten Yoni.
Tijdens mijn opleiding heb ik de kracht van de Yoni mogen ontdekken en mee leren werken. Nu kan ik haar ook dragen. Naast deze hanger kreeg ook het volgende prachtige tekst:
Laten we haar eren
als groot wonder
als prachtig lichaamsdeel
als ons vrouw zijn. De Yoni,
Het Sanskriet voor vagina,
baarmoeder, de bron van alles.
Zo uniek als wij vrouwen zijn,
zo uniek is zij.
Laat haar, haar verhaal vertellen.
Over openen en sluiten.
Ontvangen en (leven) geven.
Over pijn en intens genot.
Soms heel klein en dichtbij onszelf,
soms weelderig wil ze laten zien.
Ze is uniek, prachtig, als godin.
Laten we haar eren.
Voor mij is de zin van ziek zijn sterk verbonden met mijn Yoni. Mijn Yoni staat symbool voor leven en dood, schaamte, kracht, pijn en vrouw (mogen) zijn. Maar ook voor liefde en haat, van mijn geboorte, mijn welkom, trauma en moederliefde. Maar bovenal de plek van thuiskomen. Daarom is het belangrijk ook de Yoni van al onze moeders te eren. Ook zei waren dochters. Mijn Yoni is sterk verbonden met, de zin van, ziek zijn.
Voor mannen is het ook belangrijk om hun moeder te eren. Haar trauma en pijn is die ook van de zoon. Zoals wij onze vaders hebben te eren.
We leven in een tijdperk waarin gezondheid een van onze grootste zorgen is. We streven naar een leven zonder ziekte en pijn, maar wat als ziekte ons iets belangrijks te vertellen heeft? Wat als ziekte niet alleen een toevallige verstoring is, maar een signaal van ons lichaam en onze geest dat er iets uit balans is? Hier wil ik dieper ingaan op mijn beeld achter de zin van ziek zijn en hoe we onze gezondheid kunnen benaderen vanuit een systemisch perspectief.
Ons lichaam heeft een ongelooflijk vermogen om met ons te communiceren. Vaak negeren we de subtiele signalen die het ons geeft, totdat we gedwongen worden om aandacht te besteden door een ziekte of pijn. Ziekte kan worden gezien als de manier waarop ons lichaam ons vertelt dat er iets mis is, niet alleen fysiek, maar ook emotioneel of psychisch. Om de zin van ziek zijn te begrijpen werk ik systemische, met familieopstellingen. Waar ik vanuit ga dat ziektes niet alleen individueel zijn, maar ook het resultaat kunnen zijn van verstrikkingen in ons familiesysteem.
Familieopstellingen laten zien hoe trauma’s, onopgeloste conflicten en onverwerkte emoties van vorige generaties doorwerken in ons huidige leven. Zo ook hoe we omgaan met ziekte, leven en dood. Door deze dynamieken zichtbaar te maken, kunnen we begrijpen hoe ze bijdragen aan onze gezondheid en welzijn. Het erkennen en helen van deze systemische wonden kan een diepgaand effect hebben op ons genezingsproces.
De workshop: de zin van ziek zijn is een uitnodiging om dieper te kijken naar jezelf en je leven. Het is een oproep tot bewustwording en verandering. Door de signalen van je lichaam serieus te nemen en de onderliggende oorzaken van onze ziekten te onderzoeken, kan je niet alleen genezen, maar ook groeien en sterker worden. Gezondheid is meer dan de afwezigheid van ziekte; het is een staat van balans en welzijn op alle niveaus van ons bestaan.
Tijdens intervisie mocht ik een opstelling begeleiden met het thema schuld en onschuld. Het raakte me enorm omdat dit thema een wezenlijk onderdeel uitmaakt van mijn systeem.
Schuld en onschuld gaan over de uitwisseling van daden en het gevolg daarvan voor de balans in relaties. Schuld en onschuld en schuld- en onschuldgevoelens zijn niet altijd evenredig aan elkaar; je kunt je bijvoorbeeld schuldig voelen, terwijl je niets ten nadele van een ander hebt gedaan.
Dit heeft alles te maken met de relatievelden van ooit, welke wetten er golden in je gezin van herkomst rondom schuld, onschuld, goed en kwaad. Zoals je de regels, normen en waarden die daar heersten destijds onbewust voor waar hebt aangenomen, zul je dat in het hier en nu weer in alle onschuld herhalen.
Op mijn zesde kreeg ik een gebeden boekje met daarin de oefening van berouw.: Barmhartige God, ik heb spijt van mijn zonden, omdat ik uw straffen heb verdiend, maar vooral omdat ik U, mijn grootste Weldoener en het hoogste goed, heb beledigd. Ik verfoei al mijn zonden en beloof met hulp van Uw genade, mijn leven te beteren en niet meer te zondigen. Heer wees mij zondaar genadig!
Als jong kind heb ik me verbonden met schuld uit mijn systeem.
Schuld kent dus meerdere dimensies: persoonlijke,- subjectieve en overgenomen schuld. De werking en maakbaarheid van het geweten; dat ongrijpbare mechanisme dat zomaar lijkt te beslissen over goed en kwaad. Ons geweten helpt ons elke dag bij het maken van beslissingen.
De mate waarin je schuldgevoelens ervaart, heeft ook veel te maken met het groepsgeweten. En in het bovenstaand voorbeeld ook het spiritueel geweten. Wat goed en onschuldig wordt beschouwd in het ene groepsgeweten, kan als fout en schuldig in een ander groepsgeweten worden ervaren. Schuldgevoelens zijn gekoppeld aan het in gevaar brengen van je lidmaatschap van de groep. Je vertrouwen dat de samenhang van de groep intact blijft en dat de groep ervoor je zal zijn, neemt daardoor af. Dit roept ook een onveilig gevoel op. Dus je handelt trouw aan je groepsgeweten en voelt je daarin goed. Je brengt je lidmaatschap aan de groep en de groep niet in gevaar en zo ben je in het volle vertrouwen dat de groep intact blijft, je erbij blijft horen en je je gesteund voelen.
Als jonge homoseksuele vrouw was uit de kast komen een immense stap. Ik was niet meer trouw aan groepsgeweten van mijn familie en nam het risico het lidmaatschap in gevaar te brengen. Het schuldgevoel naar mijn ouders was groot. Hun lidmaatschap van familie en buurt liep ook gevaar. Niet te spreken over het geloof, ik was zondig. Ik stapte uit de groep van vrienden en verhuisde uit het dorp. Het schuldgevoel is nog lang gebleven
Het groepsgeweten heeft een sterk bindend effect. Het diepe verlangen om bij de groep te horen zorgt voor de binding. De binding negeren geeft schuld; door het accepteren daarvan kan vrijheid ontstaan. Vooral de zwakkere leden voelen de binding. Kinderen zitten dikwijls in de positie dat zij gehoorzaam en loyaal moeten zijn om erbij te blijven horen. Het gevaar van uitsluiting is immers altijd aanwezig.
Op een nog concreter niveau kun je wellicht herkennen dat een kind (zeker als het klein is) alles wil doen om de ouders gelukkig te maken. Stel dat ouders objectief gezien ‘vreemd gedrag’ vertonen: Een kind legt liever de schuld bij zichzelf dan dat het wil overwegen dat er iets met de ouders aan de hand zou zijn. Vanuit de grote liefde van een kind voor een ouder bestaat die optie niet. Simpeler is het om jezelf de schuld te geven: Als jij maar slimmer, liever, braver, mooier etc. geweest zou zijn, dan zou dit nooit zijn gebeurd. Dit heet ook wel valse hoop en valse macht. Dit patroon blijft zich vaak ook in het volwassen leven herhalen. Het is makkelijker om jezelf de schuld te geven, dan de realiteit onder ogen te zien. Dit schuldgevoel is dus niet terecht en komt voort vanuit een grote loyaliteit.
Na thuiskomst na mijn geboorte en verblijf in het ziekenhuis was ik een “makkelijke” baby. Mijn moeder ondervond geen last van mij. Ik huilde niet ik lag in de box en bleef daar tot ze me eruit haalde. Dat was goed want mijn moeder was nog herstellende van een zware traumatische bevalling en lang verblijf in het ziekenhuis. Het begon op te vallen toen ik na een jaar nog steeds in de box lag en nergens op reageerde. Ik werd weer opgenomen in het ziekenhuis. Hoewel mijn moeder nooit sprak over deze tijd heb ik later uit mijn medisch dossier kunnen opmaken dat er geen medische reden was voor mijn gedrag.
Schuld en onschuld zijn dus in eerste plaats sociale verschijnselen en zijn afhankelijk van de groep waar we bij horen. Ze zijn niet hetzelfde als goed en kwaad. Groepsleden kunnen met een schoon geweten naar het systeem destructieve dingen doen en met een slecht geweten constructieve dingen, met als doel bij de groep te horen.
Je kunt schuldgevoelens ervaren als je iets doet dat buiten de wetten van het groepsgeweten valt, zoals uitbundig op de voorgrond treden waar je familiesysteem zijn veiligheid ontleent aan niet opvallen. En je kunt je onschuldig voelen, terwijl je aantoonbare overtredingen begaat die echter binnen je eigen groepsgeweten algemeen aanvaard zijn. In beide gevallen is er vaak sprake van diepe bindingen waarvan je je niet bewust bent. Je handelt vanuit zelfrechtvaardiging; je vergoelijkt je gedrag in alle onschuld uit aanpassing aan het systeem waar je uit voortkomt, met alle normen, waarden en codes die daarbij horen. Daarbij maak je geen aanspraak op het bewust persoonlijke geweten.
In de workshop familieopstellingen en in de supervisie individueel of in de groep werk ik met groepsgeweten, schuld en onschuld binnen je eigen familie systeem. Er is nog plek op 24 februari 2024.
In voorbereiding van de workshop familieopstelling vanuit de vrouwenlijn. Kom ik het volgende gedicht tegen van Ingrid Jonkers:
Ek herhaal jou
sonder begin of einde
herhaal ek jou liggaam.
Die dag het ’n smal skadu
en die nag geel kruise.
Die landskap is sonder aansien
en die mense ’n ry kerse
terwyl ek jou herhaal.
Met my borste
wat die holtes van jou hande namaak.
Ingrid Jonkers (Zuid-Afrika, 1933-1965) Uit ik herhaal je (Gerrit Komrij vertaling gedichten in Nederlands en Henk van Woerde korte biografie)
In bovenstaand boek wordt het gedicht ‘Ek herhaal je’ als volgt verklaart door Henk van Woerde:
“Ingrid Jonkers herhaalt ons telkens weer. Een herhaling die eigenlijk een omhelzing is, een vingerwijzing naar het pad dat naar persoonlijke oprechtheid voert. Ach, het zijn grote woorden, maar wie het gedicht ‘Ek herhaal jou’ uit 1959 herleest ontsnapt niet aan de indruk dat oprechte intimiteit en koestering voor haar uiteindelijk de hoofdzaak is”
Ik kan wel aan deze indruk ontsnappen. Ik lees, en dat raakt me, de kracht liefde en intimiteiten uit de vrouwenlijn. De schaduw en kruisen de kracht van pijn en verdriet. De liefde van een moeder zonder enig aanzien. Ek herhaal jou omdat ik in de vrouwenlijn voort leef. Ik ervaar dit gedicht als een ode aan de moeder. Ja het zijn ook grote woorden.
Tijdens mijn opleiding kreeg ik de opdracht een Genogram te maken. Zowel mijn vader en mijn moeder komen voort uit Brabantse, Rooms Katholieken arme arbeiders en boerengezinnen. Hard werken en veel kinderen. Aan mijn vaders kant zie je dan ook grote kindersterfte.
De plek van de vrouw in de kerk lag ergens tussen heilige hoer, maagd en moeder. Wat veel verwarring bracht. Alle aandacht was gericht op man en gezin. Wat ik hieruit heb meegenomen dat ik sterk moet zijn. Trauma’s, verlies en rouw daar sprak je niet over je ging door. Je moest sterk zijn. In de tijd dat mijn moeder opgroeide had je het liedje van Louis Davids: “Als je voor een dubbeltje geboren bent….wordt je nooit een kwartje (1953)”. Het was niet alleen een liedje maar ook een overtuiging. En met deze overtuiging wordt ik nog regelmatig geconfronteerd. Armoede, trauma’s verlies en rouw hebben sporen achtergelaten ook in mijn leven: “De dag een smalle schaduw, de nacht een geel kruis”.
Moeder ik herhaal je. Ik mis je. Ik zie nu wat ik niet zag.
Wat zie jij wat je niet zag. Samen met moeders en dochters kijken naar je vrouwenlijn. Doe je mee? Er is nog plek op 30 september. Vind je een groep spannend? Maak een afspraak voor een gratis kennismakingsgesprek. Ik help je graag de eerste stap te zetten.